Η ιεροποίηση του αποσπάσματος

Του Στέφανου Ροζάνη

     Στο σπίτι του Sigmund Freud στη Βιέννη (Bergasse 19) μια ζωηρή εντύπωση δηλώνεται με την παρουσία μιας προσθήκης μέσα στην οποία το συλλεκτικό πάθος του Freud κυριαρχεί απόλυτα, εκφρασμένο με μικρά αντικείμενα αρχαίας τέχνης των οποίων η σημασία διόλου δεν συναρτάται με τα αντικείμενα καθαυτά, αλλά με τον βαθύτατο πόθο του συλλέκτη τους να περιβάλλεται από αυτά τα οιονεί θραύσματα μιας αρχαιολογίας και μιας απολιθωμένης σύλληψης του παρελθόντος και του παρόντος, η οποία μαρτυρεί το πάθος της ανακάλυψης κοιτασμάτων, τα οποία συμβολοποιούν το μικρό αντικείμενο ως ισοδύναμο μιας μικροσκοπικής ματιάς, χωρίς την οποία το ασυνείδητο δεν θα μπορούσε να αποκαλυφθεί και να αποκαλύψει τα μυστηριώδη έργα του, ωσάν αυτά τα έργα να έβγαιναν σταδιακά και επώδυνα στο φως από μια αρχαιολογική σκαπάνη που ανασκάπτει τον τόπο και το τοπίο της ψυχής.

     Για τον Freud, όπως ακριβώς και για τον Benjamin, το απόσπασμα αποκαλύπτει την αλήθεια του όλου, την οποία το όλο είναι ανίκανο να αποκαλύψει. Έτσι η συνάντηση του Benjamin με τον Freud στο πάθος του συλλέκτη δεν είναι διόλου τυχαία και πάντως, αφήνοντας κατά μέρος την ψυχανάλυση και τον «αρχαιολόγο» της, είναι μια σημαίνουσα συνάντηση στο χώρο της μικροσκοπικής θέασης της εσωτερικής και εξωτερικής τοπιογραφίας του κόσμου και της πρόζας του.

     Ωστόσο, αυτή η συνάντηση παραπέμπει επίσης σε μιαν άλλη θέαση ογκοδώς σημαίνουσα για τον Benjamin και για τον Freud. Επίσης, αν και για τον Benjamin αποκτά άλλη διάσταση, άλλο νόημα και άλλη σημασία μέσα στην ιστορία και μέσα στον ουτοπικό μεσσιανισμό που κυριαρχεί στο πρόταγμά του για τον κόσμο και τα όριά του. Αυτή η θέαση είναι μια θέαση της θραυσματικότητας, αυτή τη σκοπιά από τη σκοπιά του ερειπίου και της συνομιλίας με το ερείπιο, ανάλογης με εκείνη του Freud.  Το θραύσμα αποκαλύπτοντας την αλήθεια του όλου, προβαίνει ως αιθριότητα, δηλαδή ως αίθρια κατάσταση ερειπιώδης του θραύσματος, ως ερείπιο που συγκροτεί το παρελθόν και το παρόν, αλλά και εκτείνεται στο μέλλον, προλέγοντας την αλήθεια του μέλλοντος, η οποία για τον Benjamin είναι πάντα η αναζήτηση της λύτρωσης και άρα της ευτυχίας. Γράφει ο Benjamin: «Ερείπια που υψώνουν τα συντρίμμια τους στον ουρανό, φαντάζουν διπλά ωραία κάποιες μέρες αιθρίας, όταν το βλέμμα συναντά μες στα παράθυρα ή στη κορφή τους τα σύννεφα που ταξιδεύουν. Με το εφήμερο θέαμα που ανοίγει στον ουρανό, η καταστροφή επικυρώνει την αιωνιότητα των ερειπίων».

     Το ερείπιο είναι η υπόσταση της θραυσματικότητας ως αιωνιότητας, η διαρκής επανάληψη της μέσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, αλλά εξίσου και μέσα στον γραμμένο και ιστορημένο κόσμο, μέσα στην αφήγηση και κειμενικότητα, μέσα, τέλος, στο ίδιο το κείμενο ως θραύσμα της ιερής γραφής. Είναι άλλωστε αυτή η μέθοδος της ανάγνωσης και του κριτικού αναστοχασμού του κειμένου που γεννά ένα άλλο κείμενο, φανταστικό, αφού πρώτα έχει δημιουργήσει το ίδιο κείμενο ως ερείπιο...

 

Το παραπάνω κείμενο εμπεριέχεται στον κατάλογο της έκθεσης «Fragments»

«Fragments» / Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας / 25 Σεπτεμβρίου - 28 Νοεμβρίου, 2021

Φωτογραφία: Άννα Λάσκαρη, «Amnesia; Self-Replication; Mutation; Quotation».

Group Α. Τρία από Ενιά. 2001. Διαστάσεις group: περίπου 90cm X 126cm X 36cm. Κεριά, σκόνες και κλωστές.